Όσο μεγαλώνουμε ακούμε συχνά για το διδακτορικό, αλλά τι είναι ακριβώς; Πρέπει όλοι να κάνουμε διδακτορικό;
Επειδή δεν είχα ούτε εγώ απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις, είχα την ευκαιρία να επικοινωνήσω με τον Απόστολο Γιαννουλίδη, ο οποίος είναι διδακτορικός φοιτητής στο Τμήμα Πληροφορικής του ΑΠΘ. Μέσω του εργαστηρίου Datalab, ο Απόστολος μαζί με τους υπόλοιπους υποψήφιους διδάκτορες, πραγματοποιούν έρευνα και υλοποιούν καινοτόμες λύσεις οι οποίες έχουν ήδη σημαντικό αντίκτυπο για τις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς που τις χρησιμοποιούν.
Πες μας λίγα λόγια για εσένα και για το Datalab
Είμαι υποψήφιος διδάκτορας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στο Τμήμα Πληροφορικής. Κάνω διδακτορικό με υπεύθυνο καθηγητή τον Αναστάσιο Γούναρη και ουσιαστικά ανήκω στο Datalab, ένα εργαστήριο του τμήματός μας, το οποίο ασχολείται κυρίως με δεδομένα και πώς μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε για να προσφέρουμε κάτι στον χρήσιμο κόσμο. Στόχος μας γενικότερα είναι το πώς μέσα από τη διαχείριση δεδομένων μπορούμε να λύνουμε προβλήματα του πραγματικού κόσμου. Αποφοίτησα από το ίδιο τμήμα και μετά από μία μικρή συνεργασία με τον καθηγητή συνέχισα και σε διδακτορικό.
Ασχολούμαι με θέματα εντοπισμού ανωμαλιών και πρόβλεψης βλαβών, δηλαδή προβλεπτική συντήρηση (predictive maintenance). Στόχος μας είναι η παρακολούθηση της κατάστασης εξοπλισμού μέσω αισθητήρων σε πραγματικό χρόνο με απώτερο σκοπό να αποτρέψουμε επερχόμενες βλάβες. Αυτό συνήθως το πετυχαίνουμε με την χρήση τεχνικών εντοπισμού Ανωμαλιών.
Αυτή είναι μόνο μία από τις θεματολογίες του εργαστηρίου. Για παράδειγμα άλλες θεματολογίες έχουν να κάνουν με το πώς αναλύουμε γεγονότα (events) το χρόνο ή πώς αναλύουμε “business logs”, πώς βελτιστοποιούμε κάποια διαδικασία (είτε επιχειρησιακή είτε ροή δεδομένων). Γενικότερα, στο εργαστήριο ασχολούμαστε με οτιδήποτε έχει να κάνει με δεδομένα ροής (streaming data) και χρονοσειρές (time series).
Έκανες κάποιο μεταπτυχιακό;
Εγώ συγκεκριμένα όχι, γιατί υπήρχε μία νομοθεσία σύμφωνα με την οποία αν είχες πάνω από έναν βαθμό μπορούσες να κάνεις κατευθείαν διδακτορικό, εφόσον σε πρότεινε ο καθηγητής και αφού παρακολουθούσες λίγα μαθήματα από το μεταπτυχιακό.
Ένας φοιτητής π.χ. του πολυτεχνείου μπορεί να κάνει κατευθείαν διδακτορικό γιατί είναι πενταετής η σχολή (integrated master).
Πες μας για το διδακτορικό και πώς σχετίζεται με το εργαστήριο Datalab
Ο υποψήφιος διδάκτορας, έχοντας υπεύθυνο καθηγητή, ανήκει και σε ένα εργαστήριο συνήθως. Από το Datalab έχουν βγει μέχρι και εταιρείες, όπως η Exanta. Γίνονται δηλαδή προσπάθειες και για spinoff. Συγκεκριμένα αυτή η εταιρεία είναι από την ομάδα της κα. Βακάλη, η οποία είναι καθηγήτρια του εργαστηρίου.
Γενικότερα στο εργαστήριο έχουμε επαφή με τη βιομηχανία. Ουσιαστικά εργαζόμαστε δίπλα σε αυτή, είτε μέσα από Ευρωπαϊκά Προγράμματα είτε απευθείας σε συνεργασίες με βιομηχανίες οι οποίες ψάχνουνε λύσεις για τα προβλήματά τους.
Ένα από τα χαρακτηριστικά των διδακτορικών με τον κ. Γούναρη είναι ότι πάνε πακέτο και με κάποιο πραγματικό πρόβλημα που στοχεύουν να λύσουν. Όταν δημοσιεύουμε εργασίες (papers), συνήθως δημοσιεύουμε και εργαλεία μαζί με αυτά, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν γενικά από την κοινότητα, αλλά έχουν χρησιμοποιηθεί ήδη για να λύσουν κάποιο πρόβλημα του πραγματικού κόσμου.
Πώς χρηματοδοτείται ένας υποψήφιος διδάκτορας;
Έχουμε ανταμοιβή μέσω του εργαστηρίου, είτε μέσω υποτροφιών, είτε μέσω Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων. Ένας υποψήφιος διδάκτορας βιοπορίζεται είτε συμμετέχοντας σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα από τα οποία μισθώνεται παράλληλα με το διδακτορικό του, είτε από υποτροφίες που βγάζει το Τμήμα, είτε από Ελληνικά Προγράμματα (ΕΛΙΔΕΚ). Κάνεις κάποια πρόταση, με το τι θες να ασχοληθείς και η κρατική υπηρεσία αναλαμβάνει να μοιράσει ένα ποσό σε κάποιες από τις προτάσεις, όμως λίγοι επιλέγονται συνήθως.
Γενικότερα στην Ελλάδα ένα μειονέκτημα είναι ότι δεν είναι αυτοχρηματοδοτούμενα τα διδακτορικά. Δεν υπάρχουν τα κεφάλαια ώστε το Πανεπιστήμιο να χρηματοδοτήσει έναν φοιτητή ο οποίος θα κάνει το διδακτορικό του. Στο εξωτερικό λόγου χάρη οι φοιτητές συνήθως έχουν για όλη την διάρκεια του διδακτορικού τους συμφωνημένο κάποιο ποσό το οποίο πολλές φορές απαιτεί την ανάμιξη τους σε ακαδημαϊκά καθήκοντα.
Εγώ συγκεκριμένα είμαι μία ιδιάζουσα περίπτωση γιατί χρηματοδοτούμαι απευθείας από τη βιομηχανία, δηλαδή μέσα από συνεργασία με επιχειρήσεις του κλάδου. Σε πολλούς κάδους όμως οι υποψήφιοι διδάκτορες χρειάζεται να κάνουν και κάποια άλλη εργασία ταυτόχρονα. Στην πληροφορική όμως, επειδή υπάρχουνε τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα και οι συνεργασίες με τις εταιρείες, προκύπτει από εκεί η αμοιβή.
Αυτό που ισχύει στο εργαστήριό μας ότι όλοι αμείβονται σε βαθμό ώστε να καλύπτουν βιοποριστικά τους έξοδα, καθώς μόνο έτσι μπορεί να κάνει κάποιος πραγματική έρευνα. Αυτή είναι και η φιλοσοφία του υπεύθυνου καθηγητή μας και συνεπώς όλου του εργαστήριου.
Τι προοπτικές έχει κάποιος που κάνει διδακτορικό;
Το διδακτορικό δεν το κάνεις για να έχεις αργότερα μία καλύτερη θέση εργασίας, αλλά το κάνεις γιατί αγαπάς την έρευνα. Έρευνα είναι η αναζήτηση της αλήθειας και η παραγωγή γνώσης, οπότε η εργασία μας είναι να παράγουμε γνώση, ο καθένας μας σε κάτι αρκετά συγκεκριμένο. Οπότε το διδακτορικό δεν έχει σκοπό ούτε τα χρήματα ούτε μία καλύτερη θέση.
Το ότι κάνεις διδακτορικό δεν σημαίνει ότι θα έχεις αργότερα μία καλύτερη θέση. Γιατί, όσο εσύ κάνεις διδακτορικό, κάποιος άλλος συγκεντρώνει 4 έτη εργασιακής εμπειρίας. Οπότε πρέπει να αγαπάς την έρευνα για να κάνεις διδακτορικό, καθώς και οι απολαβές είναι μικρότερες όσο το κάνεις. Αν δεν το αγαπάς, συνέχεια θα σκέφτεσαι αν κάνεις το σωστό ή όχι.
Χωρίς την έρευνα όμως δεν υπάρχει και η επιστήμη. Πρέπει να είσαι λίγο
“ρομαντικός” δηλαδή.
Είναι τετραετή τα διδακτορικά;
Είναι 3-4 χρόνια, αναλόγως αν έχεις κάνει master ή όχι. Κάθε Πανεπιστήμιο βάζει τις δικιές του προϋποθέσεις, αλλά συνήθως ο καθηγητής είναι αυτός που θα σου πει πότε είσαι έτοιμος να αρχίσεις να γράφεις την διδακτορική διατριβή σου.
Είναι σημαντικό για το βιογραφικό;
Σίγουρα είναι σημαντικό για το βιογραφικό. Μέσα από το διδακτορικό συνήθως προκύπτουν και πολλές άλλες ευκαρίες. Δηλαδή, οι συνεργασίες με άλλες εταιρείες σου επιτρέπουν να αφουγκραστείς κάποιο κενό στην αγορά, ή κάποια λύση που δεν υπάρχει. Έρχεσαι σε συνεργασία με αυτές τις εταιρείες, το οποίο αυξάνει την εμπειρία σου και τα skills σου.
Επίσης, πολλές φορές προκύπτουν και συνεργασίες, δηλαδή όσοι άρχισαν διδακτορικό δεν σημαίνει απαραίτητα και ότι το τελειώσανε, αλλά χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι κακό. Μετά ίσως συνέχισαν σε κάποια θέση εργασίας που βρήκανε μέσα από αυτό ή φτιάξανε μαζί με άλλους κάποια εταιρεία.
Ποιες δεξιότητες αναπτύσσεις στο διδακτορικό;
Όταν κάνεις διδακτορικό ασχολείσαι με κάτι αρκετά συγκεκριμένο. Προφανώς, όταν έχεις πάρει το διδακτορικό σημαίνει ότι είσαι ένας ειδικός πάνω σε αυτό το κομμάτι. Ταυτόχρονα, αναπτύσσεις πολύ και δεξιότητες που δεν έχουν να κάνουν μόνο με το συγκεκριμένο πεδίο που κάνεις έρευνα, αλλά και γενικότερα. Από “soft skills”, μέχρι και πώς θα γράψεις κώδικα σε ένα πολύ μεγάλο έργο (project).
Σίγουρα αναπτύσσεις και την υπομονή σου. Μετά έχει να κάνει και με το πόσο πρακτικό ή όχι είναι το θέμα του διδακτορικού σου. Αυτοί που ασχολούνται με διαχείριση δεδομένων (data management) πρέπει να μπούνε βαθιά σε θέματα όπως οι μηχανές. Συνήθως στο διδακτορικό αυτό που κάνεις είναι ότι προσπαθείς να αντιμετωπίσεις ένα πρόβλημα το οποίο δεν έχει λυθεί. Οπότε πρέπει να βρεις και μία λύση για αυτό, εκτός και αν είσαι θεωρητική πληροφορική, όπου εκεί όχι απλώς βρίσκεις λύσεις αλλά προσπαθείς και να τις αποδείξεις μαθηματικά.
Το να βρεις μία λύση σημαίνει να εξετάσεις όλη την διαδικασία (pipeline), από την αρχή ως το τέλος (end-to-end) , πολλές φορές μοιάζει με το να δημιουργείς ένα νέο
προϊόν. Ασχολείσαι από τη συλλογή των δεδομένων, μέχρι την ανάλυσή τους. Για παράδειγμα μπορεί να θες να κάνεις μία λύση να εκτελείται (τρέχει) γρηγορότερα. Όλα αυτά δεν είναι τετριμμένα, και αναπόφευκτα εξελίσσουν τις δεξιότητες σου και σε επίπεδο τρόπου σκέψης και επίλυσης προβλημάτων (troubleshooting) αλλά και στην χρήση εργαλείων.
Σχετικά με τα “soft skills”, ένα παράδειγμα είναι ότι όταν κάνεις διδακτορικό πρέπει αναγκαστικά να παρουσιάσεις τις εργασίες σου σε άλλους. Πρέπει να αποδεικνύεις γιατί έκανες κάτι έτσι και όχι αλλιώς, οπότε έρχεσαι “αντιμέτωπος” με την επιστημονική κοινότητα και τις ερωτήσεις που έχει, στις οποίες πρέπει να απαντήσεις. Η επιχειρηματολογία σχετικά με αυτό που κάνεις είναι κάτι σημαντικό το οποίο αναπτύσσεις με τον καιρό, το οποίο δεν υπάρχει τόσο πολύ στα
προπτυχιακά προγράμματα.
Σίγουρα βελτιώνεις και τη συνεργασία με άλλους! Καθώς στο διδακτορικό μπορεί να συνεργαστείς από κάποιον συνάδελφο ο οποίος κάθεται δίπλα σου, μέχρι έναν συνάδελφο ο οποίος βρίσκεται στην άλλη άκρη του κόσμου.
Μία ακόμα πολύ σημαντική δεξιότητα σχετίζεται με το ότι στο διδακτορικό πρέπει να κάνεις τον προγραμματισμό των εργασιών σου, μόνος σου. Δεν είναι το κλασσικό όπως σε κάποια εταιρεία όπου θα μου δώσουνε κάποια task και θα πρέπει να τα υλοποιήσω. Πρέπει να ανακαλύψεις μόνος σου αυτό που πρέπει να κάνεις, και πολλές φορές να έρθεις αντιμέτωπος με το ότι αυτή η επιλογή σου ήταν λάθος, οπότε πρέπει να το αλλάξεις και να κάνεις κάτι άλλο.
Καλώς ή κακώς μαθαίνεται με το δύσκολο τρόπο. Πότε σταματάς να ασχολείσαι με κάποια ιδέα που δεν παράγει τα επιθυμητά αποτελέσματα, πώς κάτι από ιδέα γίνεται πράξη, ποια είναι τα στάδια δηλαδή, πόσο γρήγορα πρέπει να προχωρήσεις, πόσο πρέπει να διαβάσεις και πότε σταματάς. Εδώ ο καθηγητής μου θα έλεγε ότι δε σταματάς ποτέ να διαβάζεις. Πρέπει παράλληλα να διαβάζεις για να παρακολουθείς τις εξελίξεις με το τι συμβαίνει στον κόσμο στο πεδίο που ασχολείσαι και να παράγεις νέες ιδέες για το πώς θα λύσεις τα προβλήματα που υπάρχουν. Είναι ένας συνεχής κύκλος, οπότε πρέπει να έχεις καλή διαχείριση του χρόνου, πώς να τον κατανείμεις σωστά.
Μετά είναι και η διαχείριση της αποτυχίας. Σε εισαγωγικά “αποτυχίας”, γιατί όταν κάτι δεν δουλεύει εμείς δεν το λέμε αποτυχία, το λέμε γνώση (αφού πλέον ξέρουμε ότι κάτι δεν δουλεύει).
Σε μεγάλο βαθμό αναπτύσσεις και ερευνητικές δεξιότητες, πώς κάνεις αναζήτηση, τι θα διαβάσεις και τι όχι, όλα αυτά.
Πώς αποφασίζει κάποιος σε ποιο μεταπτυχιακό ή διδακτορικό θα συνεχίσει μετά τη σχολή του;
Πρέπει να είναι κάτι που σε συναρπάσει, που σου αρέσει. Συνήθως καλό είναι πριν αρχίσεις το διδακτορικό να πάρεις μία γεύση από αυτό, δηλαδή να κάνεις 3 μήνες
“πως το αρχίζεις” πριν το αρχίσεις, για να δεις αν σου αρέσει. Και εγώ αρχίζοντας δεν ήξερα πώς είναι να κάνεις διδακτορικό. Άρχισα με πτυχιακή στον καθηγητή και
αυτό εξελίχθηκε σε μία εργασία που κάναμε, και μετά σε διδακτορικό. Το κύριο πράγμα είναι να κάνεις κάτι που σου αρέσει, να μην το κάνεις για χρήματα γιατί δε θα πάει και τόσο καλά.
Το που αποφασίζεις να κάνεις διδακτορικό είναι και αυτό πολύ μεγάλο κομμάτι, γιατί έχει πολύ μεγάλη σημασία η ψυχοσύνθεση η δικιά σου αλλά και του καθηγητή. Ένας συγγραφέας είχε γράψει ότι η σχέση του καθηγητή με τον υποψήφιο διδάκτορα είναι σαν σχέση αντρόγυνου. Οπότε πρέπει να ταιριάζεις και με τον καθηγητή τον οποίο επιλέγεις.
Επίσης σημαντικό και το να είσαι σε θέση να αφιερώσεις 4 χρόνια στην έρευνα. Μια συμβουλή σε αυτούς που θέλουν να αρχίσουν διδακτορικό, είναι να αναλάβουν
κάποια αντίστοιχη πτυχιακή ή διπλωματική εργασία η οποία είναι πιο ερευνητική, ιδανικά να προσπαθήσουν και την δημοσίευση της.
Πιο πολύ χρειάζεται θέληση και υπομονή το διδακτορικό παρά ικανότητες. Οι ικανότητες αποκτώνται. Θέλει συστηματικότητα και εργατικότητα. Δεν πετυχαίνουν στο διδακτορικό οι ιδιοφυίες, αλλά αυτοί που έχουν θέληση και εργατικότητα.
Αυτό που προτείνω στους φοιτητές οι οποίοι ξέρουν από νωρίς ότι θέλουν να κάνουν διδακτορικό, είναι να δουν και τις ευκαιρίες για το εξωτερικό, αφού υπάρχουν περισσότερες ευκαιρίες και το κομμάτι της αμοιβής είναι λυμένο, ειδικά σε καλά πανεπιστήμια.
Κάτι τελευταίο που θέλεις να προσθέσεις;
Θα πω κάτι που είναι ενδιαφέρον και το είχε πει ο καθηγητής μου. Ότι όταν αυξάνεται η προσφορά εργασίας στην αγορά, πέφτει η ζήτηση για διδακτορικά, ενώ όταν μειώνεται η προσφορά εργασίας, αυξάνεται η ζήτηση για διδακτορικά. Το οποίο όμως πάει πακέτο με την αναζήτηση για γνώση. Οπότε αυτό που θέλω να πω γενικά στους φοιτητές που θέλουν να κάνουν διδακτορικό (προσωπική άποψη) είναι να μην τους απασχολεί η εργασία που θα έχουν αργότερα, αλλά το πως θα παράξουν γνώση. Ο σκοπός του διδακτορικού είναι αρκετά ρομαντικός. Θέλεις να επεκτείνεις τη γνώση και να την δώσεις απλόχερα στον κόσμο.
Ελπίζουμε η συζήτηση που κάναμε με τον Απόστολο να σε βοήθησε να κατανοήσεις το πώς λειτουργούν τα διδακτορικά και να αποφασίσεις αν είναι κάτι για σένα ή όχι. Σίγουρα η επιμονή του Απόστολου και των υπόλοιπων υποψήφιων διδακτόρων, καθώς και η αγάπη τους για την έρευνα είναι κάτι από το οποίο μπορούμε όλοι να εμπνευστούμε.
Θέλεις να βοηθήσεις και εσύ τους νέους; Αξιολόγησε τη σχολή σου στο unireview.gr και βοήθησε χιλιάδες μαθητές κάθε χρόνο να διαλέξουν την κατάλληλη σχολή για αυτούς. Ταυτόχρονα ξεκλειδώνεις και τη βιβλιοθήκη του Unireview, με χρήσιμες πηγές για τη μετάβαση από το πανεπιστήμιο στην επαγγελματική ζωή.
